Człowiek potrafi stworzyć niesamowite budowle. Nie tylko funkcjonalne budynki, ale dzieła sztuki. Celowo pominęliśmy Europę – tu jednym tchem można wymienić nie 10, ale 100 albo jeszcze więcej budynków, które zasługują na miano najpiękniejszych. Zapraszamy w podróż.
Tadź Mahal, Indie
Mauzoleum wzniesione w XVII wieku przez Szahdżahana z dynastii Wielkich Mongołów na cześć żony, Mumtaz Mahal. Cesarzowa zmarła podczas porodu 14. dziecka, córki Gauharary Banu Begam. Miała 38 lat, od 18 była jego trzecią żoną. Szybko stała się ulubienicą władcy.
Legenda głosi, że cesarz obiecał umierającej żonie, że zaopiekuje się dziećmi, nigdy ponownie się nie ożeni i wybuduje na jej cześć budowlę, jakiej jeszcze nie ma na świecie. Wszystkie obietnice spełnił, ale kochanek miał wiele.
Tadź Mahal zbudowany jest z marmuru pokrytego kamieniami szlachetnymi i półszlachetnymi oraz dekoracjami kaligraficznymi z czarnego marmuru. Z powodu zanieczyszczenia środowiska marmur ciemnieje, dlatego w promieniu 50 km obowiązuje zakaz stawiania obiektów przemysłowych.
Geghard, Armenia
Zespół klasztorów i grobowców z IV wieku wykutych w skale. Według tradycji założył go Grzegorz Oświeciciel. Najstarszym elementem kompleksu jest wykuta w skale, niedokończona kaplica założyciela. W 2000 roku kompleks trafił na listę światowego dziedzictwa UNESCO.
W IX wieku klasztor zniszczyli Arabowie. 400 lat później monaster był popularnym celem pielgrzymek z powodu przechowywanych tu szczątków św. Andrzeja i św. Jana oraz Włóczni Przeznaczenia, którą rzymski legionista Kasjusz, po przyjęciu chrztu, przebił ciało Jezus Chrystusa zdejmując je z krzyża. Według legendy włócznię miał tu przywieźć apostoł Juda Tadeusz. Pełna nazwa – Geghardawank oznacza Klasztor Włóczni.
Główny kościół wzniesiono w 1215 roku na planie równoramiennego krzyża. Przylegają do niego dwie kaplice. Poprzedza go charakterystyczny dla średniowiecznych kościołów przedsionek, w tym przypadku większy od głównej świątyni, który pełnił rolę domu pielgrzyma.
Ajt Bin Haddu, Maroko
Ufortyfikowana osada, znajdująca się pomiędzy Marrakeszem a Warzazatem. Najstarsze informacje o jej istnieniu pochodzą z XVI wieku, ale naukowcy twierdzą, że jej historia musi być znacznie dłuższa. Kasba, czyli obronna zabudowa górująca nad miastem, jak w tym przypadku na zboczu wzgórza, jest charakterystyczna dla budownictwa Afryki Północnej.
Osada żyła dzięki karawanom, które zatrzymywały się tu podczas podróży handlowych pomiędzy miastami. Z czasem, gdy powstały nowe drogi i szlaki handlowe, osada Ajt Bin Haddu straciła na znaczeniu.
Dziś tylko kilka rodzin mieszka na terenie kasby. Większość wioski, ok. 2,5 tys. ludzi, przeniosła się poza obronne zabudowania. Ajt Bin Haddu była plenerem dla filmów i seriali, kręcono tu m.in. Gladiatora i Grę o tron.
Angkor Wat, Kambodża
Świątynia Ankor została wybudowana w pierwszej połowie XII wieku przez Surjawarmana II ku czci hinduskiego bóstwa Wisznu. Król jako władca-bóg utożsamiał się z bóstwem. W tłumaczeniu Angkor Wat oznacza „Świątynia Miejska”.
Mury świątyni zbudowano z laterytu – bardzo twardej i trwałej skały, charakterystycznej dla klimatu wilgotnego i gorącego. Najwyższa z wież mierzy 65 metrów. Powierzchnia świątyni, razem z murami i fosą, wynosi ponad 2 km kw.
Ściany świątyni są bogato zdobione płaskorzeźbami. Na prawie 900 metrach ciągnie się obraz przestawiający ok. 20 tys. postaci – mieszkańców dworu oraz sceny z indyjskich eposów Ramajany i Mahabharaty. Znajduje się tu jedno z najsłynniejszych dzieł Khmerów – relief przestawiający ubijanie Morza Mleka przez bogów i demony, by wydobyć z niego eliksir nieśmiertelności.
Wat Pho, Tajlandia
Tajska świątynia znana również pod nazwą Wat Phra Chetuphon (Świątynia Odpoczywającego Buddy). Jedna z najstarszych świątyń w Bangkoku, pochodzi z XVI wieku. Najbardziej charakterystycznym elementem świątyni jest 43-metrowy pozłacany posag leżącego Buddy osiągającego nirvanę. Jego stopy są grawerowane i inkrustowane macicą perłową.
Na terenie kompleksu świątynnego znajduje się ok. tysiąc podobizn Buddy, zebranych głównie z ruin poprzednich stolic Tajlandii. Cztery chedi, czyli bogato zdobione ceramicznymi płytkami wieże, poświęcone są trzem pierwszym władcom. Królowi Ramie II poświęcono dwie z nich.
Gdy budowano świątynię, Bangkok nie był jeszcze stolicą kraju. Źródła wskazują, ze w tym miejscu znajdowało się centrum nauczania tradycyjnej medycyny. Na ścianach Wat Pho znajdują się tabliczki z rysunkami i tekstami dotyczącymi medycyny naturalnej. Od lat 60. XX wieku działa tu szkoła tradycyjnej medycyny i masażu.
Pałac szachów Szyrwanu, Azerbejdżan
Kompleks pałacowy zaczęto budować w 1411 roku z rozkazu szacha Ibrahima I. Dzieło kontynuowali jego następcy – szach Chalilulah I i szach Farruch Jasar. Szyrwan to dawna nazwa zachodniej części Azerbejdżanu. W 1501 roku Szyrwan został podbity przez szacha Isma'ila I. Wtedy część zabudowań zniszczono, a zbiory biblioteki i zawartość skarbca wywieziono. Od 2000 roku zespół pałacowy znajduje się na liście światowego dziedzictwa UNESCO.
Teren podzielony jest na trzy dziedzińce. Główną budowlą jest piętrowy pałac. Pomieszczenia na parterze mają identyczny podział jak pierwotnie. Na piętrze zachowała się większość z 25 komnat. Do budynku przylega pawilon, w którym za czasów Chalilulaha I obradował sąd. Portal głównego wejścia zdobiony jest charakterystycznym arabskim pismem kufickim.
W 1939 roku odkryto łaźnie z XVII wieku. Znajdują się poniżej poziomu ziemi, co pozwalało na zachowanie stabilnej temperatury o każdej porze roku. Łaźnie przez wieki zasypane były ziemią, na której wyrósł sad.
Chichen Itza, Meksyk
Miasto założone ok. 450 roku n.e. przez Majów. Największy rozwój miasta datowany jest na X-XI wiek, gdy miasto zamieszkiwali, obok Majów, Toltekowie. Ostateczny układ urbanistyczny ukształtował się ok. 900 roku. Miasto upadło w XV wieku, gdy opuścili je ostatni mieszkańcy.
Z przełomu X-XI wieku pochodzą najcenniejsze zabytki – boisko do popularnej wśród plemion prekolumbijskich gry w ullamalitzli. Wiadomo, że gracze podbijali twardą piłkę biodrami i udami. Ich celem było takie odbicie piłki, by przeleciała przez kamienną obręcz umieszczoną na wysokości 4 m. Nie udało się ustalić, jakie były zasady punktowania graczy. Przegrana mogła oznaczać śmierć.
Stojącą w centrum miasta schodkowa piramida Kukulkana mierzy 30 m wysokości. Na jej szczycie znajduje się świątynia. Zbudowano ją na bazie mniejszej budowli, której fragmenty widać od środka. Z XIX-wiecznych grafik i późniejszych fotografii wiemy, że z czasem nieużywaną piramidę porosła bujna roślinność.
Hagia Sophia, Turcja
Budowla powstała w pierwszej połowie VI wieku jako chrześcijański Kościół Mądrości Bożej. Ufundował ja cesarz Justynian I Wielki. Pierwsze dwie bazyliki znajdujące się w tym miejscu spłonęły. W połowie XV wieku, po zdobyciu Konstantynopola przez Turków, kościół zamieniono na meczet, dobudowując m.in. minarety.
Kościół wielokrotnie trawiły pożary, ale za każdym razem odbudowywano go. Obecna kopuła pochodzi z 991 roku, gdy po raz kolejny odbudowywano ją po zawaleniu spowodowanym trzęsieniem ziemi. Wiele najstarszych wizerunków Jezusa, Maryi i świętych zniszczono w VIII i IX wieku, gdy na sile zyskał ikonoklazm – ruch rozwijający się w kościele katolickim, którego celem było niszczenie wizerunków świętych.
W 1453 Osmanowie zdobyli miasto i przekształcili świątynię w meczet, zakrywając część mozaik, wykładając posadzkę dywanami, budując mihrab – niszę wskazująca kierunek mekki, minbar, czyli kazalnicę oraz drewniany minaret. Przez lata Osmanowie dobudowywali kolejne elementy. W 1934 roku Mustafa Kemal Atatürk, pierwszy prezydent Turcji nakazał zamienić w świątynię w muzeum, upamiętniające czasy świetności obu religii.
Piramida Cheopsa, Egipt
Według szacunków piramida powstała ok. 2560 roku p.n.e. jako grobowiec faraona Cheopsa. Starożytni zaliczyli ją do Siedmiu Cudów Świata – swoistego przewodnika po budowlach, które warto zobaczyć. Jako jedyny z tych cudów przetrwała do naszych czasów.
Budowa trwała ok. 20 lat. Archeolodzy znaleźli w piramidzie wiele niedokończonych pomieszczeń i ślepych korytarzy. Podejrzewa się, że nie były to ślepe korytarze dla zmylenia ewentualnych rabusiów, ale efekt częstych zmian planu budowy.
Piramida została zniszczona w XII wieku. Arabowie, by nie oddać miasta Chrześcijanom, zniszczyli część Kairu. Mieszkańcy odbudowywali swoje domy, odrywając kawałki wapiennych płyt. Prawdopodobnie wtedy też zniszczono piramidion, czyli kamienny, trójkątny wierzchołek każdej piramidy.
Wielki Mur Chiński, Chiny
Pierwotnie zabudowania, które zalicza się do składowych muru, miały ok. 2400 km. Łącznie linia, którą można poprowadzić przez wszystkie partie muru, liczy prawie 9000 km. Mur wznoszono w różnych okresach i miejscach, zależnie od potrzeb obronnych.
Informacje o pierwszych wałach ziemi służących jako mury obronne pochodzą z VII wieku p.n.e. Jednak budowę muru, który dziś możemy podziwiać, rozpoczęto w III wieku p.n.e., za panowania pierwszego cesarza Chin, Qin Shi Huang. Mur miał nie tylko pełnić funkcję obronna, ale również podkreślać potęgę władcy. Według legendy podczas budowania Wielkiego Muru zginęło ok. miliona robotników, a ich ciało zamurowywano w konstrukcji. Nie ma jednak na to dowodów.
Przez wieki mur rozbudowywano, by w XV wieku, za panowania dynastii Ming, nadać mu kształt, jaki znamy dziś. W obawie przed najazdami Mongołów połączono istniejące fragmenty w ciąg fortyfikacji, z osadami i ośrodkami handlowymi oraz pasem „spalonej ziemi” o szerokości 1 km.
